Rối loạn ăn uống tâm thần trong giai đoạn dậy thì

Lo sợ về cân nặng dẫn đến rối loạn ăn uống và chán ăn tâm thần, thường gặp ở nữ giới, đặc biệt là lứa tuổi dậy thì. Bệnh nhân N.K.M.A, 16 tuổi, được đưa đến Viện Sức khỏe tâm thần Bệnh viện Bạch Mai với tình trạng mệt mỏi, giảm cân từ 47kg xuống 36kg, cao 1,57m. Mẹ bệnh nhân cho biết A. từng vui vẻ nhưng đã sút cân nhanh chóng và không ăn được, thậm chí nôn mửa. A. muốn giảm cân để có thân hình như thần tượng, và đã mất kinh nguyệt hơn 3 tháng. Dù rất gầy, A. vẫn cho rằng mình bình thường và được chẩn đoán mắc chán ăn tâm thần. Bác sĩ Nguyễn Phương Linh cho biết vừa kết thúc liệu trình điều trị cho một bệnh nhân nam 13 tuổi tại đây.

Hơn một năm trước, cậu bé nặng 67 kg, cao 1,56 m, bị bạn bè trêu chọc nên cảm thấy tự ti. Cậu tự tìm hiểu cách giảm cân, ăn kiêng và tập luyện cường độ cao. Khi dậy thì, cậu cao 1,73 m và nặng 50 kg, nhưng vẫn giữ thói quen ăn kiêng nghiêm ngặt, gần như không ăn thịt cá và chỉ ăn rất ít rau củ. Dù gia đình khuyên ngừng kiêng ăn và tập luyện, cậu vẫn không nghe, luôn cảm thấy bồn chồn nếu không tập thể dục. Mặc dù đã được khám tại Bệnh viện Bạch Mai, cậu vẫn không thay đổi thói quen.

Gia đình đã đưa con đến bệnh viện để khám chuyên khoa tâm thần. Bệnh nhân được chẩn đoán chán ăn tâm thần và nhịp xoang chậm. Sau hơn một tháng điều trị, trẻ đã có hứng thú ăn uống, đạt yêu cầu về khối lượng thức ăn và không còn sợ tăng cân. Tái khám gần đây, sức khỏe và cảm xúc của bệnh nhân đã ổn định. Theo bác sĩ Vũ Sơn Tùng, có hai loại chán ăn tâm thần: hạn chế ăn uống và ăn rồi đào thải. Bệnh nhân thường lo lắng về cân nặng và hình ảnh cơ thể, dẫn đến từ chối thức ăn mặc dù vẫn đói, và bệnh cũng dễ bị chẩn đoán nhầm do các triệu chứng liên quan đến tiêu hóa, tim mạch, nội tiết.

Theo bác sĩ Tùng, bệnh chán ăn tâm thần thường khởi phát ở tuổi dậy thì, với tỷ lệ mắc ở nữ giới gấp ba lần nam giới, đặc biệt gia tăng ở những người dưới 15 tuổi. Nhiều bệnh nhân nhịn ăn để giảm cân, dẫn đến mất kinh và cần điều trị dinh dưỡng, tâm lý lâu dài. Họ thường áp dụng các biện pháp cực đoan như nhịn đói, gây nôn, uống thuốc nhuận tràng, và tập thể dục nhiều, gây ra mệt mỏi, thiếu máu, rối loạn điện giải và nội tiết. Nguyên nhân chính là do sự so sánh ngoại hình với bạn bè và ảnh hưởng từ chuẩn mực vẻ đẹp mảnh mai trong media, khiến nhiều bạn trẻ dễ dàng rơi vào rối loạn ăn uống.

Chứng chán ăn tâm thần ở thanh, thiếu niên có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển nhân cách. Cần khám và điều trị chuyên khoa để xác định nguyên nhân và đạt hiệu quả. Bác sĩ Nguyễn Phương Linh cảnh báo rằng bệnh này ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, với các triệu chứng như mệt mỏi, mất ngủ, chóng mặt, tóc mỏng, rối loạn kinh nguyệt và mất nước. Người bệnh thường có nhận thức sai lệch về cân nặng, sợ tăng cân, từ chối ăn uống, và có thể có hành vi tự hủy hoại cùng ý tưởng tự sát. Nghiên cứu cho thấy khoảng 22% bệnh nhân từng tự gây tổn thương bản thân.

Khoảng 20-25 bệnh nhân chán ăn tâm thần có tiền sử tự sát.